Nasza tożsamość

Górale Łąccy zamieszkują teren gdzie stykają się trzy rozległe pasma górskie: Beskidu Wy­spowego, Beskidu Sądeckiego i Gorców. Zbiegają się tu również granice powiatów limanow­skiego i nowosądeckiego.

Z analizy przekazów historycznych wynika, że osadzana tu ludność była rdzennie polska i zajmowała się rolnictwem. Nowy typ gospodarki, koszarowy wypas owiec przyniesli pasterze wołoscy w XV wieku. Ta nowa forma gospodarki i związane z nią powinności feudalne (tzw. „prawo wałaskie") rozprzestrzeniły się — o czym świadczą liczne przekazy historyczne na całym opisywanym obszarze, nie zdołały jednak zdominować rolnictwa. Migracje wołoskie przynios­ły również w te strony ubiór określany dzisiaj jako góralski, mocno związany z hodowlą owiec.

Ubiór ten najmocniej swoją urodę ukazuje w strojach świątecznych. W okresie swego najpeł­niejszego rozkwitu tj. w pierwszym 30-leciu XX w. strój odświętny noszony przez mężczyzn w okolicach Łącka i Kamienicy składał się z białej, haftowanej koszuli, spiętej na piersiach spinką. Spodnie również białe, wełniane, kroju góralskiego, zdobione wyszyciami z kolorowych sznurków. Na nogach kierpce; bogaci ubierali buty z cholewami. Na koszulę wdziewano kamize­lkę z niebieskiego sukna, haftowaną. Porą zimową w użyciu były krótkie kożuszki bez rękawów. Okryciem wierzchnim była biała lub brązowa, zdobiona kolorowymi haftami gurmana, zimą kożuch. Na głowie czarny kapelusz.

Odświętny ubiór kobiecy z tego samego okresu składał się z białej, haftowanej koszuli, dwóch spódnic (białej i kolorowej na wierzch), na które nakładany był fartuch. Paradnym ubiorem dla dziewcząt był czarny, zdobiony haftami i koralikami gorset; dla mężatek również haftowane kaftaniki, zwane wizytkami. W zimie ubierano grubsze katanki. Głowę mężatki stroiła biała chusta, wiązana w czepiec, szyję zaś sznury czerwonych korali. Plecy ochraniała złożona na krzyż chusta.

Ubiór ten stanowił jeden z podstawowych elementów, obok gwary, muzyki i budownic­twa wyodrębniających tę grupę etnograficzną od sąsiednich Lachów Limanowskich, Są­deckich, Górali Ochotnickich, Pienińskich czy Rusnaków. Jest on również najważniejszym z czynników określających wewnętrzne poczucie odrębności Górali Łąckich od sąsiadów zwłaszcza obecnie, gdy w beskidzkich wsiach następuje gwałtowna unifikacja języka i budow­nictwa.

Nazwę „Górale od Łącka", adekwatną do współczesnej „Górale Łąccy", do XIX-wiecznej literatury etnograficznej wprowadził Wincenty Pol. W czasach późniejszych dla określenia tej grupy etnograficznej używano (czasem i dzisiaj) nazwy „Biali Górale" lub „Górale Sądeccy".

Obydwie te nazwy odnoszą się do pewnego okresu, mają ograniczony zasięg terytorialny i nie potwierdziły się w dalszych badaniach. Nazwa „Biali Górale" wprowadzona została w XIX w. przez Seweryna Goszczyńskiego dla odróżnienia mieszkańców Kamienicy, Ochot­nicy i Tylmanowej, noszących według niego białe gurmany, od Górali „czarnych" — czyli przywdziewających okrycia wierzchnie koloru brązowego, przez ludność góralską określanego jako „czarny". Spostrzeżenie to jednak nie jest ścisłe — kolor ubiorów ulegał bowiem zmianom. I tak np. w początkach XIX w. „białymi" byli zarówno mieszkańcy okolic Łącka, jak i Górale od Szczawnicy, czy zachodni Podhalanie — co najmniej po Łopuszną. Gurmany czarne zresz­tą w okolicach Łącka znane były już w pierwszej połowie XVIII w., a upowszechniły się na cały region w początkach XX wieku.

Górale Łąccy — to najbardziej logiczna i przekonywająca nazwa dla tej grupy etnograficz­nej. Łącko jest bowiem w opisywanym regionie najważniejszym i najmocniej oddziałującym ośrodkiem gospodarczym handlowym i kulturalnym (bogate sady, jarmarki, zespoły artystycz- no-regionalne, ognisko muzyczne, tradycje urządzania imprez folklorystycznych — np. „Dni Kwitnącej Jabłoni"). Rolę taką miejscowość ta pełniła również dawniej — tu do zaborów mieściło się centrum administracyjno-gospodarcze „klucza łąckiego", w skład którego wchodziły prawie wszystkie (za wyjątkiem Jazowska i Obidzy) miejscowości noszące strój określany dzisiaj jako „łącki". Łącko dzierży również zdecydowany prym w kultywowaniu dawnych tradycji ludowych — zwłaszcza w dziedzinie ubioru, tańca i muzyki.